Leven zonder afval. Dat is de titel van het boek van Emily-Jane Lowe. Ze is moeder van drie kinderen en woont in Baarn. Ze was al bewust bezig met afval minderen, toen ze kennismaakte met de zero-waste goeroe Bea Johnson uit Amerika. Op vrijdagavond 2 oktober kwam zij naar Den Dolder om aan 25 geïnteresseerden te vertellen hoe zij de uitdaging zelf heeft aangepakt. Ze merkt al gauw, dat ze de eerste dia's van haar presentatie, over het waarom van afval minderen (dode vogels met plastic in hun buik), wel kan overslaan. De zaal is zich dat terdege bewust en wil vooral horen hoe zij het aanpakt. Er ontstaat een geanimeerd gesprek en de aanwezigen hangen aan haar lippen.

Een pedaalemmerzakje per kwartaal

Overigens is "zero waste" haar zelf ook nog niet helemaal gelukt. Per kwartaal gooit Emily-Jane met haar gezin een pedaalemmerzakje afval weg. Per jaar is dat hooguit 5 kg. Dat is nog maar een fractie van de 550 kg die wij per persoon jaarlijks aan de straat zetten. Voor een gezin van vijf is dat dus 2.750 kg! Een proef van honderd dagen met honderd gezinnen in Zwolle en omstreken heeft aangetoond dat je zonder veel moeite al honderden kilogrammen kunt besparen.

Het begint met verpakking weigeren

Emily-Jane zit boordevol tips: begin met het weigeren van de verpakking die je aangeboden krijgt. Neem wat tasjes en potjes van huis mee en ga op zoek naar losse producten. Weigeren staat dan ook bovenaan in haar omgekeerde "zero waste" piramide (zie plaatje). Het zet de meeste zoden aan de dijk. Eenvoudig is het om groenten, fruit en brood zonder verpakking te kopen. Maar voor melk in statiegeldflessen moet Emily-Jane 8 km naar Amersfoort fietsen. Voor groenten en brood heeft ze tasjes genaaid. Brood kun je uitstekend in een katoenen tasje in de vriezer bewaren. Voor het bewaren van open producten in de koelkast, zoals kaas, gebruikt ze bijenwasdoekjes. Het is een goede vervanging van aluminiumfolie of plastic zakjes. Rijst koopt ze in zakken van 15 kg met als bijkomend voordeel dat het veel goedkoper is. Vanzelfsprekend is ze blij met de verpakkingsvrije winkel Bag&Buy in de Twijnstraat in Utrecht, die ze onlangs heeft mogen openen.

De kracht van baking soda

Een oplossing om afval te minderen is meer zelf maken. Zelf jam maken ligt voor de hand. Maar ook sausjes en zelfs cruesli maak je eenvoudig zelf. Voor het maken van schoonmaakmiddelen heb je alleen azijn, zeep en soda nodig. Bijkomend voordeel: ze zijn biologisch afbreekbaar. Baking soda is een soort wondermiddel. Je kunt er je toilet, keuken en oven mee schoonmaken, de katoenen luiers in schoonweken en het is ook een belangrijk bestandmiddel voor zelfgemaakte deodorant. Eén van de aanwezigen bekende dat ze er zelfs haar tanden mee poetst. Bij zelf maken hoort natuurlijk ook een eigen moestuin. Niet alleen leuk en goedkoop, maar ook erg leerzaam voor de kinderen.

Het moet een routine worden

"Hoeveel meer tijd ben jij kwijt met boodschappen doen en van alles zelf maken?" vraagt de zaal zich af: "Gaan we niet terug naar de tijd van grootmoeder, waarin het huishouden weer een dagtaak wordt?" Emily-Jane zegt dat ze amper meer tijd kwijt is. Het vraagt wel meer voorbereiding. Niet onvoorbereid naar de winkel, maar even nadenken wat je nodig hebt en daarvoor dan potjes en tasjes meenemen. En ook een paar extra voor de impulsaankopen. Het kost even tijd voor het een routine is.

Waarom moet een cadeautje altijd nieuw zijn?

Op de tweede plaats in de piramide staat minderen. Koop precies wat je nodig hebt, is haar devies. In de afgelopen twee jaar heeft ze nooit meer eten weggegooid. Dan volgt als derde hergebruiken. Dat geldt natuurlijk voor glazen potjes en eierdoosjes, maar ook voor speelgoed dat niet meer gebruikt wordt. Waarom moet een cadeautje altijd nieuw zijn? Haar eigen kinderen zijn inmiddels gewend om uit hun speelgoedverzameling een cadeautje voor jongere kinderen uit te zoeken. Ook de kringloopwinkel biedt uitkomst.

Recyclen kost veel energie

Recyclen komt op de vierde plaats. Mensen hebben het gevoel dat ze goed bezig zijn en het is natuurlijk ook beter dan weggooien. Maar er is nog steeds veel energie voor nodig, zowel bij het maken als bij het recyclen. En bij plastic is er feitelijk sprake van downcyclen: het gerecyclede plastic is van een lagere kwaliteit en dus niet overal meer voor te gebruiken.

Niet naar de gemeente kijken, maar gewoon zelf beginnen

Onderaan de piramide staat composteren. Emily-Jane is sceptisch over composteerbaar plastic: "het breekt te langzaam af, met als gevolg dat het uit de compost wordt gehaald en alsnog de verbrandingsoven ingaat." Dat brengt één van de aanwezigen tot de verzuchting dat de gemeente helemaal geen belang heeft bij "zero waste". De gemeente verdient aan afval via de afvalstoffenheffing en de prijs die er voor bijvoorbeeld plastic wordt betaald. En dan is er de overcapaciteit van verbrandingsovens, die ook niet leidt tot een prikkel om te minderen of te recyclen. Hij wordt gecorrigeerd door de andere aanwezigen: "je kunt toch gewoon zelf beginnen?" Het idee ontstaat zelfs om collectief in winkels te gaan vragen om verpakkingsvrije producten. Dat zet middenstanders aan het denken.

De belangrijkste tip van Emily: "Je moet niet alles in één keer willen doen. Begin ergens, breid het uit en je zult merken dat het een verslavend spel wordt". Eindelijk een verslaving waar de wereld mooier van wordt.